جلوه نورانی فاطمه (س) در قرآن – قسمت ۲

بررسی شخصیت فاطمه (س) – بخش ۲

إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّـهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا[۱]

سلام.

در نوشتار قبلی، عوامل شکل دهنده شخصیت آدمی را بررسی کردیم. حال می‌خواهیم این سه عامل وراثت، محیط و جوهر وجودی را در شخصیت بانوی برتر خلقت، حضرت فاطمه (س) بررسی کنیم.

بنیان‌های استوار کمال فاطمی (علیهاالسلام)

• نقش وراثت در کمال فاطمه (س)

عنصر وراثت در شخصیت فاطمه زهرا (س) بسیار شگفت انگیز است. خداوند در کلام خویش نام پدر بزرگوار ایشان را برترین نام‌ها در ادوار بشر معرفی کرده است. بزرگ مردی که محبت او به مثابه محبت خداست و بغض با او همان بغض با خداست و اطاعتش هم‌تراز با اطاعت خداست. زیرا که خداوند متعال می‌فرماید:

“مَّن يُطِعِ الرَّ‌سُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّـهَ  وَمَن تَوَلَّىٰ فَمَا أَرْ‌سَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا؛ کسی که از پیامبر اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده؛ و هر کسی که سرباززند، تو را نگهبان او نفرستادیم و در برابر او مسئول نیستی”[۲]

مادر ایشان، خدیجه بنت خُوَیلِد نیز از بزرگان عرب است. بانویی که اولین زن مسلمان است و بدون شک مصداق برتر آیه شریفه “وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ؛ أُولَـٰئِكَ الْمُقَرَّ‌بُونَ؛ و سبقت گیرندگان مقدّمند، آنان همان مقربان هستند.”[۳] می‌باشد.

عظمت و جایگاه خدیجه در نزد رسول الله (ص) بسیار رفیع است تا جائیکه سال رحلت ایشان را “عام الحزن” نامیدند.

آری اینچنین است وراثت فاطمه و از اینچنین پدر و مادری شخصیت حضرتش شکل گرفته است.

• نقش محیط در کمال فاطمه (س)

در محیط و فضایی که فاطمه (س) تربیت می‌شود‌، پدری زندگی می‌کند که اسوه تمام انسان‎ها است :

“لَقَد کَانَ لَکُم فِی رَسُولِ اللٌهِ اُسوَةٌ حَسَنَةٌ؛ قطعا برای شما در(اقتدا به) رسول خدا (ص) سرمشقی نیکوست.”[۴]

آنچه فاطمه (س) از پدر می‌بیند، رفتار عینی و جامع برترین الگوی الهی در قالب انسان است.

فاطمه (س) درخانه پدر لحظه به لحظه شاهد نزول قرآن است و لحظه‎‌های اتصال ملک و ملکوت را دیده است.

هنگامی که پیامبر(ص) فقدان حضرت خدیجه (ع) را احساس کرد، مسئولیت فاطمه (س) بیشتر شد و ایشان در درون خانه خلاء وجودی خدیجه (ع) را نیز پر کرد. اینجاست که نقش ((امّ ابیها))ی فاطمه (س) شکل می‌گیرد. حتی پس از پای نهادن به خانه همسر و کفوکریم خویش نیز از عنایات پیامبر اکرم (ص) بی‌‌نصیب نبود و پیامبر (ص) همیشه او را مورد تفقّد خویش قرار می‌داد. همسری امیرالمومنین (ع) و مادری حسنین(ع) نیز درکمال شخصیت ایشان نقش بسزایی داشت و تاثیر تربیتی آن حضرت را فزون‌تر می‌کرد.

• نقش جوهر وجودی در کمال فاطمه (س)

آن‌چه فاطمه را فاطمه می‌سازد و او را برترین زنان عالم از ابتدای آفرینش تا انتها قرار می‌دهد، عبودیت و بندگی ایشان است که معیار آفرینش و معیار خلقت جن و انس است:

“وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ؛ و جن و انس را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند”[۵]

در این آیه، خداوند هدف خلقت را عبودیت معرفی می‌کند، نه عبادتی که تنها در نماز و روضه است بلکه عبودیتی که جوهر اصلی آن اطاعت حضرت حق می‌باشد:

” فَاتَّقُوا اللَّـهَ وَأَطِيعُونِ؛ از خدا پروا کنید و فرمانم ببرید.”[۶]

اطاعت مقام تسلیم محض در برابر اراده الهی است.

از القاب حضرت زهرا (س)، بتول است. واژه بتول از ریشه بَتَل به معنای انقطاع است. یعنی فاطمه “مُبَتِّل الی الله” است، یعنی انسانی که هیچ کس و هیچ چیز را جز برای رضای الهی و برای تقرب به خداوند نمی‌خواهد.

در نظر داشته باشید هرگاه انسان به مقام عبادت رس، خداوند می‌فرماید:

“عبدی أطِعنی حتّی أجعَلَکَ مَثَلی؛ بنده من، اطاعت من کن تا مثل و مانندی از من شوی”[۷]

حال مقام فاطمه مشخص می‌گردد که مطیع محض اوامر الهی است. او هم اطاعت ذات حق را به تمام معنا دارد و هم اطاعت کسانی را که خداوند به اطاعت کردن آن‌ها امر کرده است.

“يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّـهَ وَأَطِيعُوا الرَّ‌سُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ‌ مِنكُمْ؛ ای کسانی که ایمان آوردید، خدا را اطاعتی کنید و پیامبر و اولیای امر خود را نیز اطاعت کنید.”[۸]

آری، فاطمه که جان خود را در دفاع از حریم ولایت و امام زمان خویش از دست داد، بهترین و کامل‌ترین نمونه بنده مطیع الهی است و این اطاعت مطلق و بی‌چون و چرا از ذات الهی است که او را به چنین مقامی می‌رساند که امام زمان (عج) در مورد مادر بزرگوار خود می‌فرمایند:

“فی ابنة رسولِ الله لی أُسوَةٌ حَسَنَةٌ؛ دختر پیامبر، الگو و اسوه‌ای نیکو برای من است.”[۹]

ان شاءالله در مقالات بعد، به آیات نورانی که درباره حضرت در قرآن وجود دارد، اشاره خواهیم کرد.[۱۰]

ادامه دارد . . . . .

 

[۱] سوره احزاب، آیه ۳۳

[۲] سوره نساء، آیه ۸۰

[۳] سوره واقعه، آیات ۱۰ و ۱۱

[۴] سوره احزاب، آیه ۲۱

[۵] سوره ذاریات، آیه ۵۶

[۶] سوره شعراء، آیه ۱۰۸

[۷] محمد بن حسن حرعاملی، الجواهر السنّیه، ص ۱۵۷

[۸] سوره نساء، آیه ۵۹

[۹] احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، جلد ۲، صفحه ۴۶۷

[۱۰] این مقاله برگرفته از کتاب بانوی تطهیر، نوشته دکتر محمدعلی انصاری می‌باشد.